Na tropie Leśnych Wandali… Zapraszamy na kolejny odcinek Leśnego Detektywa!

Las to źródło pożywienia i miejsce zamieszkania wielu zwierząt. Bardzo licznym gatunkiem w Beskidach są jelenie szlachetne. Te piękne zwierzęta są bardzo okazałe. Dorosły samiec, nazywany bykiem, może ważyć nawet 200 kilogramów! Łanie, czyli samice jelenia są mniejsze, ich waga to około 100 kilogramów. Pomyślcie, ile pożywienia dziennie potrzebują… Przeciętne zapotrzebowanie dorosłego osobnika to nawet 15 kilogramów! Ssaki te żyją raczej samotnie. Łanie spotykamy często w towarzystwie tegorocznego przychówku (cieląt) oraz starszych, z poprzednich lat. W grupy zwane chmarami, zbierają się w trakcie rui, która odbywa się we wrześniu i w październiku. W chmarach jelenie pozostają przez zimę. W ciągu dnia bardzo trudno jest spotkać jelenie, ponieważ ukrywają się w leśnych gęstwinach. Na otwarte przestrzenie wychodzą dopiero o zmierzchu lub wczesnym rankiem, o świcie.

Poza roślinami zielnymi, ważnym elementem diety jelenia szlachetnego są kora i pędy drzew. W skali roku ten rodzaj pokarmu stanowi nawet 40% całej diety. I tutaj pojawia się konflikt z człowiekiem. Zgryzanie pędów, zwłaszcza wierzchołkowych powoduje trwałą deformację drzew, które zazwyczaj są obiektem hodowli i pielęgnacji leśników. Drzewo z uszkodzoną koroną co prawda rośnie dalej, ale nie tak szybko jak drzewo zdrowe. Gorsze jest jednak obdzieranie siekaczami żuchwy pnia drzewa z kory, zwane spałowaniem. Zdarcie kory z obwodu pnia powoduje odcięcie drzewa od życiodajnych soków transportowanych łykiem a przez to osłabienie całej rośliny. Ponadto, w taką otwartą ranę wnikają grzyby rozkładające komórki drewna, powodując zgniliznę drewna. I to jest zdecydowanie groźniejsze. Gdy grzyb już znajdzie się w komórkach drewna, z łatwością rozprzestrzenia się po całym pniu. Drzewa ze zgnilizną szybko powalane są przez wiatr. Oczywiście, drzewo posiada mechanizmy obronne w przypadku zranienia. Wokół rany szybko tworzy się tkanka przyranna, tzw. kalus. Gdy rana nie jest bardzo duża, może zostać całkowicie zabliźniona i ślady po dawnym urazie często nawet nie są widoczne na pobocznicy pnia.

Lata doświadczeń i badań pozwoliły na wypracowanie skutecznych metod ochrony lasu przed negatywnym działaniem zwierzyny. Na pędy i pnie nakładane są ochronne farby i substancje zniechęcające do odzierania, stosowane są plastikowe osłony, paliki lub tyczki, powierzchnie upraw ogradzane są siatką. Bardzo ważne jest też dokarmianie – zwierzyna, która ma wystarczającą ilość pożywienia nie będzie jej szukała w uprawach leśnych i młodnikach. Co roku w okresie zimy w lasach ścinane są drzewa ogryzowo – zgryzowe. Powalone drzewo zostawia się wraz z koroną, by zwierzyna mogła ogryzać igły, pędy i korę. Istotne jest tez prawidłowe regulowanie liczebności populacji jelenia poprzez odstrzał. Dla każdego typu lasu określono odpowiednią liczbę jeleni przypadającą na jednostkę powierzchni, przy którym występuje najniższy możliwy stopień szkód przy liczebności populacji pozwalającej na jej swobodny rozród i funkcjonowanie. Przykładowo, w lesie mieszanym górskim (czyli typie lasu który dominuje w Beskidach) na 1000 hektarów lasu powinno występować około 45 sztuk jeleni. Co roku sporządzane są też plany łowieckie, szacujące liczebność zwierząt w lasach. Na ich podstawie określa się liczbę sztuk zwierząt, które można pozyskać w danym sezonie łowieckim. Liczby te są rygorystycznie przestrzegane. I oczywiście, niezastąpione jest działanie naturalnych wrogów jeleni – wilków i rysi. Duże drapieżniki poza ograniczaniem liczby jeleni, stale przemieszczając się po terenie, nie dopuszczają do koncentrowania się tych zwierząt, co znacznie obniża skalę szkód w lasach.

Zdjęcia: Andrzej Czyż