Mieszkanie na miarę

Jak tylko zrobi się ciepło, w naszych ogrodach, na polach i w lasach zrobi się gwarno. To przez ptaki, ponieważ wiosna jest bardzo ważnym czasem w ich życiu. Większość z nich wyruszy na poszukiwanie swojego partnera – nieraz na całe życie – i przystąpi do lęgów. Zanim jednak ptaki złożą jajka, muszą przygotować odpowiednie miejsce.

Gniazdo to miejsce składania, wysiadywania jaj i w przypadku gniazdowników – wychowywania piskląt. Dużo rzadziej ptaki wykorzystują je jako nocne schronienie i kryjówkę w razie niepogody. Można powiedzieć, że ile gatunków ptaków, tyle rodzajów gniazd! Gniazda mogą być ogromnymi konstrukcjami, ważącymi nawet kilka ton, użytkowanymi nawet kilkadziesiąt lat. Takie gniazda budują ptaki drapieżne, np. bieliki, albo dobrze nam znane bociany. Często ptaki budują skomplikowane konstrukcje podobne do koszyków. Z takich zdolności słyną wilgi oraz remizy. Ptaki związane ze środowiskiem wodnym budują gniazda na ziemi, ukryte w gęstych trzcinowiskach. Jaskółki brzegówki, zimorodki, żołny kopią jamki w brzegach rzek. Nie może zabraknąć tu wzmianki o dzięciołach, ponieważ słyną z wykonywania wielu doskonałych dziupli, które zapewniają dom nie tylko samym dzięciołom, ale wielu innym gatunkom, np. sikorom. Ptaki chętnie przebywają też wśród ludzi. Wykorzystują nasze budynki – zagłębienia w elewacjach, kominy, strzechy. Gatunkami często spotykanymi w obejściu są jerzyki albo pustułki. Inne, na przykład gołębie miejskie, nie przykładają większej uwagi do budowania gniazd – miejsce składania jaj to nagromadzenie kilku skrzyżowanych ze sobą patyków. Najczęściej spotykane są niewielkie gniazdka uwite ze źdźbeł, gałązek, wymoszczone mchem.

Ptaki to znakomici budowniczy, bo wiedzą, by gniazdo właściwie spełniało swoją rolę, musi być dobrze zaizolowane. W tym celu do konstrukcji używają np. sierści zwierząt, pajęczyn, piór lub materiałów roślinnych (trawy, liście, mchy). Z racji tego, że materiały roślinne nie tracą swoich właściwości po zamoczeniu, są też chętniej wykorzystywane w konstruowaniu gniazd. Budowa to duży wydatek energetyczny dla ptaków. Gniazda budowane są więc w miejscach, w których łatwo znaleźć i  pozyskać potrzebne materiały, a i sam sposób budowania to określona liczba konkretnych ruchów, przy której ptaki stracą możliwie najmniej energii.

Ptaki to bardzo ważny element przyrody. Wiele z nich jest owadożernych, dzięki czemu są naszymi sprzymierzeńcami w walce z uciążliwymi owadami, na przykład komarami. W Polsce niemal wszystkie ptaki są objęte ochroną. Działania podejmowane w trosce o ich życie to:

Żeby zapewnić ptakom najwyższą możliwą ochronę przed drapieżnikami, w lasach rozwieszane są budki pięciu typów:

A1 – dla najmniejszych dziuplaków (sikora modra, muchołówka żałobna)

A – dla większych dziuplaków (sikora bogatka, wróbel, mazurek)

B – dla szpaka, krętogłowa, kowalika, pleszki

D – dla gołębia siniaka, dudka

E – dla puszczyka, gągoła, tracza nurogęsi

Różnią się między sobą wymiarami i wielkością otworów wlotowych oraz sposobem rozwieszania w lesie, co wynika z biologii i ekologii gatunków, dla których są przeznaczone (patrz obrazek poniżej).

Budki rozwieszajmy na wysokości 4-5 metrów, w półcieniu. Unikajmy miejsc mocno zacienionych, gdzie panuje duża wilgotność powietrza i jest chłodno oraz mocno nasłonecznionych – to z kolei mogło by doprowadzić do przegrzania piskląt i ich śmierci. Zachowajmy odpowiednie odległości pomiędzy budkami typu A i A1. Muszą wynosić około 40 metrów, a budki typu B możemy rozwieszać w skupieniach po kilka sztuk. Największe budki, typu E koniecznie wieszajmy na wysokości nie mniejszej niż 6 metrów, w zagęszczeniu 1 sztuka na 100 ha lasu.

W sali ekspozycji Centrum Edukacji Ekologicznej znajdziecie wiele modeli gatunków ptaków oraz ich jaja i gniazda. Wystarczy przyjść!