Dlaczego ptasie jaja są kolorowe?

Zachwycają one swoją różnorodnością – mają różne rozmiary i  kształty oraz kolory. Niektóre z nich są nakrapiane, plamkowane, a niektóre zupełnie gładkie. Odwiedzający nas goście często pytają, dlaczego tak jest?

Jak wiadomo, w przyrodzie nic nie dzieje się bez przyczyny i ta różnorodność barw też pełni jakąś funkcję. Zazwyczaj tłumaczy się kolory kamuflażem – ptaki zakładające otwarte gniazda składają kolorowe jaja, by te zlewały się z otoczeniem i były trudne do wypatrzenia przez drapieżniki. Z kolei jaja ptaków gnieżdżących się w dziuplach zazwyczaj się białe. Czy naprawdę tylko o to chodzi?

A od zasady mówiącej o kamuflażu jest zbyt wiele wyjątków, by w pełni wyjaśniała ona to zjawisko.

W skorupkach znajdziemy dwa rodzaje barwników, które mogą dodatkowo wchodzić w reakcje chemiczne np. z cynkiem. Są to:  protoporfiryna (czerwonawe zabarwienie) oraz biliwerdyna (zabarwienie niebieskawe i zielonkawe).

Okazuje się, że protoporfiryna pełni ważną rolę w budowie skorupek. Wzmacnia ona ich cieńsze partie i może z powodzeniem zastępować budujący je wapń, który jest w przyrodzie pierwiastkiem występującym w niewielkich ilościach. Zastąpienie wapnia protoporfiryną jest dobrą metodą na poradzenie sobie z jego deficytem. Nie jest to jednak sposób idealny – protoporfiryna znacznie gorzej od wapnia przepuszcza powietrze, dlatego też jaja nie mogą być nią pokryte w zbyt dużych ilościach, by zarodek miał czym oddychać.

Dodatkowo, badania naukowe pokazały, że ptaki żyjące w zimnym klimacie (gdzie drapieżników jest względnie niewiele) i zakładające otwarte gniazda składają ciemniejsze jaja. Z kolei w klimacie gorącym, gdzie presja drapieżników jest znacznie silniejsza i kamuflaż powinien być szczególnie istotny, ptasie jaja najczęściej są całkowicie białe.

Dlaczego tak się dzieje? Ciemne jaja lepiej absorbują promienie słoneczne i ułatwiają utrzymanie odpowiedniej temperatury w momencie, kiedy wysiadujące ptaki muszą opuścić gniazdo.

Okazuje się więc, że najważniejszym czynnikiem wpływającym na zabarwienie jaj jest…. temperatura otoczenia.

Źródło: Zbyryt A., Krajobraz strachu. Jak stres i strach kształtują życie zwierząt. Warszawa 2021.