Torf – czy jego miejsce jest w doniczce?

Za oknami wiosna w pełnym rozkwicie. W tym roku przyszła o miesiąc wcześniej niż zazwyczaj. Kwitnie bez, rzepak, kasztanowce. Miłośniczki i miłośnicy ogrodnictwa przystąpili do przesadzania roślin i upiększania swoich ogrodów, balkonów i mieszkań.

Czy podczas zakupów ziemi ogrodowej zastanawialiście się, jaki rodzaj wybrać? I jaki wpływ wasz wybór może mieć na środowisko? Bo jest on naprawdę istotny!

Najczęściej wybieramy podłoże na bazie torfu. Tymczasem jego pozyskiwanie powoduje niszczenie niezwykle cennych ekosystemów. Na szczęście, powszechnie dostępna w każdym sklepie ogrodniczym jest już ziemia, która go nie zawiera i zdecydowanie polecamy wybór tej alternatywy.

Zacznijmy jednak od wyjaśnienia problemu.

Torf to skała osadowa pochodzenia organicznego. Powstaje poprzez niepełny rozkład szczątków roślinnych w warunkach dużej wilgotności. Z upływem czasu, po milionach lat przekształca się on w węgiel brunatny a następnie kamienny. Przez wieki torf był wydobywany i użytkowany jako głównie opał, obecnie wykorzystywany jest przede wszystkim w ogrodnictwie i medycynie (np. kąpiele borowinowe).

Jego wydobycie wiąże się z koniecznością osuszania torfowisk – niezwykle cennych siedlisk przyrodniczych, będących miejscem życia wielu rzadkich gatunków roślin (np. turzyce, mszaki, rosiczki) i zwierząt. Odtworzenie zniszczonych torfowisk wymaga setek, jeśli nie tysięcy lat.

Torfowiska odgrywają kluczową rolę w zakresie retencji wody (której w naszym kraju bardzo brakuje) oraz w łagodzeniu skutków zmiany klimatu. Są to też bardzo efektywne magazyny węgla organicznego. Ich osuszanie przerywa proces tworzenia torfu i powoduje uwalnianie do atmosfery dużych ilości gazów cieplarnianych, wpływając na globalny cykl obiegu węgla. Nienaruszone torfowiska pełnią z kolei funkcję magazynu CO₂.

W skali światowej osuszone zostało ok. 15-20% torfowisk. Ale w Polsce osuszyliśmy je już w 85 procentach! Zostały one zastąpione przez obszary rolnicze i lasy gospodarcze. Dane szacunkowe mówią, że emisje z użytkowania torfowisk Polski to odpowiednik 10% emisji z energetyki i przemysłu.

Ocieplenie klimatu wiąże się z coraz silniejszymi i coraz bardziej dotkliwymi suszami. W takich warunkach nieocenioną rolę spełniają wszelkie tereny podmokłe. W jaki sposób przyczyniają się do łagodzenia suszy?

Zatrzymanie procesu osuszania torfowisk wymaga systemowych zmian w postaci np. zaprzestania/ ograniczenia wydobycia torfu czy podjęcia się zasypywania rowów melioracyjnych. My możemy zacząć od małych kroków w postaci wyborów konsumenckich. Chociażby poprzez niekupowanie ziemi ogrodowej zawierającej torf. Stosowanie beztorfowego podłoża jest w pełni bezpieczne i uniwersalne, gdyż zawiera ono wszystkie niezbędne składniki i jest idealne do uprawy większości roślin. Świetnym i przyjaznym środowisku rozwiązaniem jest też używanie kompostu. 🙂

Tekst powstał częściowo w oparciu o ten artykuł z portalu Nauka o Klimacie. Można w nim znaleźć więcej szczegółowych informacji o torfowiskach w kontekście klimatu.
Polecamy też książkę Jana Mencwela pt. „Hydrozagadka. Kto zabiera polską wodę i jak ją odzyskać”, która porusza tematykę torfowisk, ale też kompleksowo przedstawia problem zasobów wody w naszym kraju.